تکنیک‌های ترجمه – متن‌های دشوار را دریبل دوطرفه بزنید!

تاپیک امروز وبلاگ ترنسیس رو به بررسی تکنیک‌های ترجمه اختصاص دادیم. بعید است که کسی به شغل مترجمی مشغول باشد و از تکنیک‌های رایج در شغل مترجمی چیزی نشنید‌ه‌باشد. هدف ما از نوشتن این مطلب معرفی ترفندهای ترجمه بوده که ابزار مترجمان باهوش برای درآوردن یک ترجمه‌ی با کیفیت و بی‌نقص است. همانطور که متدهای مختلف ترجمه داریم، تکنیک‌های ترجمه هم متنوع هستند. فرق بین متد ترجمه و تکنیک ترجمه چیست؟ در واقع متدولوژی ترجمه سبک غالب بر پیکره متن است اما یک مترجم می‌تواند در جریان یک پروژه ترجمه با توجه به ساختار و عناصر آن متن، همزمان از تکنیک‌های مختلفی استفاده کند.  با ادامه متن با ما همراه باشید.

تکنیک‌های ترجمه مستقیم چیست؟

تکنیک‌های ترجمه مستقیم زمانی بکار برده می‌شوند که بتوانیم اجزای معنایی متن اولیه را با کمترین تغییر و تحول به زبان مقصد منتقل کنیم. تکنیک‌های ترجمه مستقیم شامل سه نوع مختلف هستند که به طور مجزا به آنها خواهیم پرداخت:

تکنیک وام‌گیری کلمات (Borrowing)

وام گیری به معنای قرض گرفتن مستقیم یک واژه از زبانی دیگر بدون ترجمه کردن آن است. لغاتی که در ترجمه آنها از این روش استفاده شده‌است معمولا به صورت ایتالیک نوشته می شوند. از این تکنیک معمولا در اصطلاحات یا کلماتی استفاده می‌شود که معادل آن در زبان مقصد وجود ندارد. در بعضی موارد هم کلمه‌ی اصلی بهتر از ترجمه ی آن مفهوم مورد نظر را منتقل می‌کند.

مثال: گاوچران یک سمبررو (کلاه لبه پهن اسپانیایی) بر سر داشت.

تکنیک Calque برای ترجمه کلمات مرکب

Calque یا ترجمه ی قرضی عبارتی است که از زبانی دیگر قرض گرفته شده و به صورت تحت اللفظی و کلمه به کلمه ترجمه می‌شود. مثالی ساده می‌تواند واژه ی سیب زمینی باشد که ترجمه ی تحت‌اللفظی و کلمه به کلمه‌ی واژه ی فرانسوی pomme de terre می‌باشد. وقتی یک مترجم از این تکنیک استفاده می‌کند، در واقع با استفاده از بارمعنایی بخش‌های کلمات مرکب، یک واژه جدید در زبان مقصد ایجاد می‌کند.

ترجمه تحت‌اللفظی

ترجمه ی تحت‌اللفظی یا کلمه به کلمه را با توجه به ساختار جمله تنها در بعضی زبان ها می‌توان استفاده کرد. به طور کلی ترجمه ی تحت اللفظی تنها در زبان هایی می تواند صورت بگیرد که اصطلاحات فرهنگی آنها شباهت و نزدیکی زیادی به هم داشته باشند. این گونه ترجمه‌ها فقط در صورتی قابل قبول هستند که ترجمه معنا، هماهنگی و سبک خود را همانند زبان اصلی خود، نگه داشته باشد.

تکنیک‌های ترجمه غیرمستقیم

تکنیک‌های ترجمه غیرمستقیم زمانی استفاده می‌شوند که عناصر ساختاری یا مفهومی زبان مبدا را نمی‌توان بدون تغییر معنا یا تنظیم دوباره‌ی عناصر دستوری و سبکی زبان مقصد، مستقیما ترجمه کرد. تکنیک‌های ترجمه غیر مستقیم شامل این موارد هستند:

روش جابه‌جایی یا تقدم و تاخر

جایگذاری فرآیندی است که بخش‌هایی از گفتار وقتی ترجمه می‌شوند ترتیب شان تغییر می‌کند. معمولا ساختارهای گرامری در زبان‌های دنیا، متفاوت است. این تکنیک به این صورت است که در آن از یک ساختار دستوری به یک ساختار دستوری دیگر جابجایی صورت می‌گیرد، به طوری که معنای متن تغییر نکند. یعنی اگر در انگلیسی میگوییم He likes swimming، در فارسی می‌گوییم او شنا کردن را دوست دارد. دقت کنید می‌بینید جای شنا کردن و دوست داشتن در ساختار گرامری و ترجمه در دو زبان تفاوت دارد.

تلفیق

تلفیق به معنای استفاده از عبارتی است که در زبان‌های مبدا و مقصد متفاوت هستند اما مفهوم مشابهی را منتقل می‌کنند. مترجم از طریق تکنیک تلفیق بدون تغییر معنی و بدون ایجاد حسی ناخوشایند در خواننده‌ی متن هدف، تغییری در نقطه نظر پیام ایجاد می‌کند. به طور مثال: it is not complicated to understand را می‌توان با عبارت it is easy to understad that isue تلفیق کرد!

صورت بندی مجدد یا معادل‌سازی

در این تکنیک شما چیزی را به روشی کاملا متفاوت بیان می‌کنید، درست مثل زمانی که اصطلاحات یا شعارهای تبلیغاتی ترجمه می‌شوند. این تکنیک خلاقانه است اما خیلی آسان نیست. در واقع تکنیک معادل‌سازی به این گونه است که از یک اصطلاح کاملا متفاوت برای رساندن معنی و منظور همان اصطلاح زبان اصلی، استفاده می‌شود. با استفاده از این روش می‌توان اسامی اصطلاحات یا ضرب المثل ها را ترجمه کرد. به طور مثال انگلیسی‌ها می‌گویند like oil and water و ما می‌گوییم مثل کارد و پنیر!

انطباق

انطباق زمانی اتفاق می‌افتد که چیز خاصی در یک فرهنگ زبانی به شیوه‌ای کاملا متفاوت بیان می‌شود که برای فرهنگ مقصد پذیرفته شده و مناسب است. در واقع تطبیق، تغییری در محیط فرهنگی است. به این تکنیک جایگزینی فرهنگی یا هماهنگ‌سازی فرهنگی هم گفته می‌شود. در این تکنیک عنصر موجود در زبان اصلی را با عنصر دیگری که معنی را در زبان مقصد بهتر و شفاف تر می‌رساند، جایگزین می‌کنند. با این کار، مخاطب اشنایی و درک بهتری از متن خواهد داشت؛ مثال بارزش عبارتی است که انگلیسی ها بعد از عطسه می‌گویند Bless you و ما با انطباق این عبارت در ترجمه می‌نویسیم عافیت باشه 🙂

برای موضوعات بعدی بلاگ ترنسیس پیشنهاد بدید

متن عجیبی بود. باید به جای توضیحات کلی روی مثال ها تمرکز کنید. مطالعه وب سایت های خبری که نسخه انگلیسی دارند گاهی بیش از هر سورس دیگری به شما توان تحلیل و ترجمه عبارات نامانوس را می‌دهد.
ترجمه تخصصی گاهی ظرافت‌هایی دارد که از چشم مترجمان بازیگوش جا می ماند. شما چه موضوعاتی را برای وبلاگ ترنسیس و پیشرفت مترجمان پیشنهاد می‌کنید؟