ترجمه تخصصی: چگونه بهترین معادل را برای واژگان تخصصی بیابیم؟

امروزه نیاز به ترجمه تخصصی متون در زمینه‌های مختلف افزایش یافته است. رشته‌هایی مانند پزشکی، عمران، برق، مدیریت، شیمی و… حوزه‌هایی هستند که با گذشت زمان، دانش آن‌ها نیز به روز می‌شود. دانشجویان، محققان و متخصصان هر رشته احتیاج به ترجمه‌ تخصصی در رشته‌ی خود دارند تا بتوانند دانش خود را با دانش روز یکسان‌سازی کنند و از مقالات علمی نوشته‌شده در این زمینه‌ها بهره‌مند شوند. هم چنین محققان برای انتشار مقالات علمی خود نیاز به ترجمه از زبان فارسی به انگلیسی دارند.

ویژگی‌های ترجمه تخصصی

یکی از ویژگی‌های متون تخصصی وجود اصطلاحات تخصصی در متن است و برای این نوع ترجمه، نیاز به سطح بالایی از دانش موضوعی بوده و تسلط بر اصطلاحات مربوطه نیز از مقدمات و الزامات آن است.

بسیاری از افراد، ترجمه را تنها جایگزین‌کردن یک واژه با واژه‌ای دیگر می‌دانند اما یافتن معادل‌های مناسب برای واژه‌های تخصصی امری بس دشوار است و تنها از عهده‌ی مترجمان باتجربه و متخصص برمی‌آید.

وظیفه مترجم در ترجمه تخصصی

وظیفه یک مترجم تخصصی نه‌تنها ترجمه به زبان مقصد، بلکه انتقال مفاهیم به‌صورت صحیح در رشته تخصصی است. یک مترجم تخصصی گاهی اوقات وظیفۀ یک نویسنده فنی را دارد. تحقیقات نشان داده‌اند که گاهی اوقات ترجمه تخصصی یک متن می‌تواند معنی متفاوتی از متن اصلی را انتقال دهد. این موضوع اهمیت مترجمین متخصص را نشان می‌دهد.

یک مترجم فنی و تخصصی باید مانند متخصصان آن حوزه، پس‌زمینه‌ای از آن رشته داشته باشد. علاوه بر موارد یادشده، یک مترجم برای ارائه ترجمه تخصصی موفق، باید دارای فن بیان و شناخت مسائل روان‌شناختی لازم باشد. همچنین باید از طریق آموزش به ارتقای مهارتشان بیفزایند. ترجمه تخصصی متن نیاز به دانش جامعی از مهارت‌های مربوط به فناوری دارد، اما ابزارهای کمک‌کننده مانند دیکشنری‌ها همیشه برای ارائه‌ی یک ترجمه‌ تخصصی موفق موردنیاز هستند و می‌توانند مترجم را در امر ترجمه یاری دهند.

آیا ترجمه‌ی ماشینی برای واژگان تخصصی مناسب است؟

تقریباً همه می‌دانند که ترجمه‌ی ماشینی هیچ‌گاه نتوانسته نیاز به مترجم را به‌طور کامل رفع کند. این ماشین‌های ترجمه شاید برای ترجمه‌ی ایمیل یا متون کوتاهی که در زمینه‌ی عمومی نوشته‌شده‌اند، مناسب باشند (هرچند در مورد زبان فارسی اشکالات غیرقابل‌گذشتی حتی در متون عمومی و ایمیل‌ها وجود دارد که بدون ویرایش کامل توسط یک مترجم به‌هیچ‌وجه قابل‌قبول نیست)، اما برای ترجمه‌ی تخصصی متن به‌هیچ‌وجه نباید مورد استفاده قرار بگیرند.

مترجمین متون تخصصی، باید خلاقیت و ابتکار عمل داشته باشند و مناسب‌ترین منبع را برای یافتن واژه‌ها انتخاب کنند. اگرچه یک مترجم مسلط و باتجربه دانش کافی برای ترجمه‌ تخصصی متون را دارد اما با توجه به بروز شدن سریع اطلاعات در رشته‌های مختلف، مترجمان بسیار باتجربه نیز برای ترجمه‌ی انگلیسی به فارسی و برعکس باید منابع و دیکشنری‌های تخصصی را مورداستفاده قرار دهند.

ویکی پدیا

یکی از منابع مناسب برای یافتن واژه‌های تخصصی استفاده از دانشنامه‌ی آزاد ویکی‌پدیاست. برای این کار ابتدا واژه‌ی موردنظر خود را در گوگل سرچ کنید و در کنار آن، واژه‌ی ویکی یا ویکی‌پدیا را هم تایپ کنید. به‌عنوان مثال فرض کنید می‌خواهید واژه‌ی atherosclerosis را که یک واژه‌ی تخصصی رشته‌ی پزشکی است ترجمه کنید. برای این کار می‌توانید این واژه را در گوگل به این شکل تایپ کنید: atherosclerosis  ویکی‌پدیا

در نتیجه‌ی جستجو وارد صفحه‌ی ویکی‌پدیا شوید. در آنجا می‌توانید کلمه‌ی تخصصی و معادل انگلیسی آن را مشاهده کنید. ازآنجا که ویکی‌پدیا منبعی غنی از واژگان انگلیسی است و مقالات آن به زبان انگلیسی با حجم بالایی در دسترس هستند این دانشنامه برای ترجمه‌ی فارسی به انگلیسی بسیار مناسب است. و درعین‌حال اکثر اوقات برای ترجمه‌ی انگلیسی به فارسی نیز مورداستفاده قرار می‌گیرند زیرا ترجمه‌ی اغلب لغات انگلیسی را نیز می‌توان در آن یافت. درصورتی‌که کلمه‌ی موردنظر خود را در ویکی‌پدیا نیافتید باید از منابع قابل‌اعتماد دیگری برای این کار استفاده کنید.

دیکشنری های آنلاین

یکی دیگر از منابعی که برای ترجمه‌ تخصصی انگلیسی به فارسی و بالعکس می‌توانید از آن استفاده کنید دیکشنری آنلاین است. دیکشنری‌های آفلاینی که بر روی گوشی‌های هوشمند یا کامپیوتر نصب می‌شوند نمی‌توانند منبع خوبی برای ترجمه باشند. زیرا یک مجموعه از واژه‌های مشخص در آن‌ها قرار دارند که با گذشت زمان بدون تغییر می‌مانند.

اما بهترین دیکشنری‌های آنلاین دنیا به‌طور مداوم در حال بروزرسانی هستند و همان‌طور که پیش‌تر ذکر شد، دانش امروزی به‌سرعت در حال تغییر است و مزیت این منابع آنلاین این است که با تغییرکردن و به‌روز شدن واژگان، آن‌ها نیز به‌روز می‌شوند و لغات و معانی جدید در آن‌ها قرار می‌گیرند.

استفاده از این دیکشنری‌ها هم نیاز به مهارت خاصی دارد. هنگام جستجوی لغات در این نوع منابع به دلیل آنلاین بودن، مجموعه‌ای از لغات معادل ارائه می‌شوند. مترجمی که در حال ترجمه‌ی یک متن است باید دانش قبلی درزمینه‌ی موردنظر داشته باشد تا بتواند بهترین گزینه را متناسب با متن و رشته‌ی موردنظر انتخاب کند.

برخی از این دیکشنری‌ها پس از ارائه‌ی معنی، مثال‌های زیادی از لغات و معادل‌های آن‌ها ارائه می‌دهند. بهتر است از این نوع دیکشنری‌ها استفاده کنید زیرا می‌توانید کلمه‌ی صحیح را در مثال‌ها بیابید و آن را جایگزین کنید. انتخاب منبع نامناسب می‌تواند به ترجمه‌ تخصصی متن لطمه بزند و یا حتی گاهی مفهوم متن را تغییر دهد. بنابراین دیکشنری خود را بادقت انتخاب کنید.

گوگل اسکالر

یکی دیگر از منابع مورد اعتماد و بسیار غنی، خصوصاً در ترجمه‌ی فارسی به انگلیسی، گوگل اسکالر است. می‌توان گفت که گوگل اسکالر بخش ویژه‌ی کاوش در مطالب علمی و پژوهشی است. شما در این پایگاه علمی جستجو می‌توانید در منابع دانشگاهی و پژوهش‌های علمی شامل مقالات، رساله‌های دانشگاهی، کتاب‌ها و چکیده‌ها در زمینه‌های گوناگون به جستجو بپردازید. گوگل اسکالر به شما کمک می‌کند تا اطلاعات مرتبط در زمینه‌ی موردنظر خود را بیابید.

هنگامی‌که مترجم نتواند در دیکشنری‌های آنلاین و در میان ده‌ها لغت، معادل موردنظر خود را بیابد می‌تواند چند واژه را انتخاب کند و آن‌ها را در گوگل اسکالر قرار دهد. واژه‌های صحیح به‌راحتی قابل‌مشاهده هستند. هم‌چنین می‌توانید با جستجوی واژه‌های کلیدی، مقالات زیادی را در حوزه‌ی موردنظر بیابید. معمولاً مقالاتی که دارای موضوعات مشابه هستند از واژگان مشابهی نیز استفاده می‌کنند. این مقاله‌های علمی منبع غنی‌ای از لغات را فراهم می‌آورند.

جستجوی لغات در متون اورجینال انگلیسی

گاهی اوقات مترجم ممکن است یک واژه را در منابع معتبر بیابد و آن را به‌عنوان معادل انتخاب کند. اما از صحیح بودن انتخابی که داشته است اطمینان نداشته باشد. برای اطمینان از صحیح بودن واژه‌ای که انتخاب کرده‌اید می‌توانید آن را همراه با عبارتی که در آن قرار دارد در گوگل سرچ کنید (البته منظور مترجم گوگل نیست بلکه پایگاه جستجوی عمومی گوگل است).

درصورتی‌که واژه‌ی انتخابی شما صحیح باشد، نتایج جستجوی فراوانی را می‌توانید مشاهده کنید و در صورت نادرست بودن واژه‌ی انتخابی، واژه‌ی صحیح‌تر برای شما نمایان می‌شود. البته این کار برای واژه‌های بسیار تخصصی و ترجمه‌ی انگلیسی به فارسی کاربرد زیادی ندارد، اما برای ترجمه‌ی فارسی به انگلیسی می‌توان از آن استفاده کرد.

دیکشنری واژگان و اصطلاحات تخصصی

برخی از دیکشنری‌ها به یک رشته‌ی خاص اختصاص یافته‌اند، به‌عنوان مثال فرهنگ لغات تخصصی کامپیوتر، عمران، حسابداری، برق و… . در این‌گونه منابع لغات و اصطلاحات تخصصی و معادل آن‌ها در هر رشته بیان شده‌اند که برای ترجمه‌ی انگلیسی به فارسی منابع مناسبی هستند.

نتیجه‌گیری

ترجمه‌ تخصصی متن نیازمند دانش مترجمان متخصص و استفاده از منابع غنی و ابزارهای قابل‌اعتماد مانند آنچه پیش‌تر ذکر شد است. ما در ترنسیس با برگزاری آزمون‌های تخصصی در هر رشته به‌صورت مجزا، مترجمین را مورد ارزیابی قرار داده و آن‌ها را از نظر سطح دانش در هر زمینه امتیازبندی می‌کنیم. بنابراین ترجمه‌ای که در ترنسیس به کاربرها ارائه می‌شود بی‌شک دارای استانداردهای یک ترجمه‌ تخصصی موفق است.

نوشته شده توسط: مرجان بنفشی
ویرایش شده توسط: فرشید نظامی