استفاده از همزه در اشکال مختلف + میانبرهای همزه در کیبورد

کجا باید همزه با الف نوشته شه؟ نمی‌دونم باید از همزه همراه با و کجا استفاده کنم! کِی از همزه با ی استفاده کنم؟

این‌ها نمونه‌ای از سؤالات رایج، در استفاده از همزه است! از آنجایی که ما مترجمانی داریم که کارشان ترجمه به فارسی است، گاهی با این نوع ایرادات روبرو می‌شویم. احتمالاً مترجمی که کار ترجمه فارسی به فرانسوی انجام می‌دهد، به این موارد نیازی نخواهد داشت. 😅

ایراد در نگارش همزه از مواردی است که تکرار شده و برطرف کردن آن از بخش‌های مهم ویرایش متن است.

در این مطلب می‌خواهیم نحوه نگارش همزه در زبان فارسی را بررسی کنیم، همچنین کلیدهای میانبر نوشتن همزه در اشکال مختلف را هم آورده‌ایم.

همزه‌ها به چند دسته تقسیم می‌شوند، معمولاً آن‌ها را بر اساس محل قرارگیری در کلمات دسته‌بندی می‌کنند.

اصول نوشتن همزه آغازین

هر وقت شروع یک کلمه با همزه باشد، آن را با «الف» می‌نویسیم؛ مثل اعلام و ایثار.

📌 دقت کنید که کلمه‌ای که با «همزه» و «الف» شروع می‌شود، دیگر نیازی به نوشتن علامت همزه یا همان 6 کوچک ندارد!

🚩 استثنا: کلمه‌های ئیدروژن و ئیدروکربن، به شکل هیدروژن و هیدروکربن نگارش می‌شوند.

اصول نگارش همزه میانی

همزۀ میانی کمی از همزه ابتدایی پیچیده‌تر است پس خوب این بخش را بخوانید!

🟢 اگر همزه میانی، بعد از مفتوح (صدای ــَــ) بیاید، آن را با کرسی «الف» می‌نویسیم؛ مثال: رأس، رأفت، تألیف.

🚩 نکته: در این حالت، اگر حرف بعد از همزه، حروف صدادار «ای» و «او» و «ـِـ» داشته باشد، همزه باید روی کرسی «ی» قرار بگیرد؛ مثال: رئیس، مطمئن، رئوف.

🟢 اگر همزه میانی بعد از مضموم بیاید (حرفی که صدای «او» و «ـُـ» دارد)، آن را روی کرسی «و» می‌نویسیم؛ مثال: سؤال، مؤدب، رؤیا، مؤثر.

🟢 برای نوشتن همزه وسط، بعد از مکسور (حروفی که صدای «ای» و «ــِـ» دارند) یا حرف ساکن، آن را روی کرسی «ی» قرار می‌دهیم. مثال: توطئه، تبرئه، جرئت، هیئت.

🟢 اگر همزه بعد از مفتوح یا حرف ساکن بیاید و بعد از آن هم حرف «آ» داشته باشیم، همزه به‌صورت «آ» نوشته می‌شود. مثال: قرآن، مآخذ.

🚩 دو نکتۀ مهم:

• همزه میانی در کلماتی خارجی روی کرسی «ی» نوشته می‌شوند؛ مثل زئوس، کاکائو، ژوئن، تئاتر.

•  پیش می‌آید که کلماتی مثل آئین و پائین ببینیم، نگارش این کلمات با همزه غلط است، چون در زبان فارسی، همزه میانی اصلاً وجود ندارد. شکل صحیح این کلمات: آیین و پایین.

شیوه نگارش همزه پایانی

🟢 در فارسی معیار، در صورت آمدن همزه در انتهای کلمات، آن همزه حذف می‌شود؛ چون قابل تلفظ نیست. مثال: انشا، ماجرا، انتها، ابتدا.

🟢 اگر همزه بعد از حروف مضموم (با صدای ــُـ) بیاید، به‌صورت «ؤ» نوشته می‌شود: تلألؤ.

🟢 اگر همزه بعد از حرف ساکن، یا صداهای کشیدۀ «آ»، «او» و «ای» بیاید، آن را بدون کرسی می‌نویسیم؛ مثال: جزء، سوء.

🚩 نکته: اگر به این دسته کلمات، «ی» اضافه شود، همزه را با کرسی «ی» نوشته می‌شود: جزئی، سوئی.

🟢 اگر حرف قبل از همزه، مفتوح بود و صدای ــَـ داشت، همزه با کرسی الف نوشته می‌شود؛ مثلاً مبدأ، منشأ، خلأ.

جدول راهنمای نگارش همزه در فارسی

در این جدول مثال‌هایی برای موارد بالا آورده‌ایم.

اگر حس می‌کنید ممکن است این موارد را فراموش کنید، می‌توانید جدول را ذخیره کرده و متون خود را با آن چک کنید. 🙂

میانبرهای همزه در کیبورد

ممکن است در هنگام تایپ، ندانید با کدام کلیدها می‌توانید همزه‌ها رو پیدا و تایپ کنید؛ در این جدول کلیدهای میانبر همزه را آورده‌ایم.

در پایان

امیدوارم در این مقاله پاسخ سوالات خود را پیدا کرده باشید؛ دوباره یادآوری می‌کنم؛ اگر کار ترجمه از زبان‌های خارجی به زبان فارسی و یا ویرایش تخصصی متن انجام می‌دهید، باید با نحوه نوشتن همزه آشنا باشید. البته اگر کار ترجمه شفاهی انجام می‌دهید، این موضوع آنقدر حیاتی نخواهد بود.

اگر نکته‌ای جا مانده، حتماً با ما در میان بگذارید. مشتاقانه منتظر نظرات شما هستیم! 😊

منبع: کتاب آموزش ویراستاری و درست‌نویسی از دکتر حسن ذوالفقاری.