ترجمه فیلم به فارسی و چالش های پیش رویِ آن

شکی نیست که ترجمه فیلم به فارسی سختی­ها و چالش­های مخصوص به خود را دارد و اگر به­ درستی انجام شود، می­تواند توجه منتقدان و کارشناسان را در سرتاسر دنیا به ­خود جلب کند. اما اگر این­کار به ­طرز صحیحی انجام نشود، می­تواند از یک فیلم جدی، اثری کمدی خلق کند. علاوه بر این چالش­ها، هم­چنان دشواری­های دیگری نیز در این حیطه بر سر راه مترجمان قرار دارد. اکثر مترجمان با این مشکلات آشنا و با آن­ها مواجه شده­ اند. اما آن دسته از مترجمانی که این چالشها را با خوبی درک کرده اند می توانند به کسب درآمد قابل توجه از طریق ترجمه فیلم، دست پیدا کنند.

زبان عامیانه در ترجمه فیلم به فارسی

استفاده از زبان عامیانه، سخت­ترین بخش ترجمه فیلم است. در بهترین شرایط برخی کنایه­ ها در فرهنگ­های مختلف وجود دارند که حتی با زبانی مشترک نیز قابل­ توضیح نیستند؛ چه رسد به انتقال آن­ها توسط زبانی دیگر. شاید ترجمۀ زبان عامیانه از هلندی به انگلیسی آسان­تر باشد تا از روسی به انگلیسی؛ دلیل این امر نیز آن­ست که زبان هلندی و انگلیسی هردو از خانوادۀ زبان­های ژرمنی غربی هستند. علاوه بر این به­ دلیل قرابت جغرافیایی، این­ دو فرهنگ شباهت­های زیادی با یکدیگر دارند. بنابراین امکان انتقال لغات عامیانه از زبان هلندی به انگلیسی ساده ­تر خواهد بود. باز هم ممکن است برخی لغات بعد از ترجمه معنای خود را از دست بدهند.

به­ دلیل همین تفاوت­های فرهنگی­ست که گاه مترجمان از ترجمه آزاد برای انتقال معنای برخی لغات و اصطلاحات استفاده می­کنند. به­ طور قطع هدف نهایی مترجم انتقال معنای صحیح است؛ بنابراین براساس نوع بافت زبانیِ موجود، می­توان از برخی عبارات جهت انتقال معنای عبارتی مشابه استفاده کرد.

اسامی مستعار

معمولاً ترجمۀ اسامی مستعار در فیلم­ها برای مترجمان کار آسانی نیست و دلیل آن دلالت­های معنایی وابسته به فرهنگ و  رفتار است. برای مثال با شنیدن اصطلاح “دستش چسب دارد” در زبان انگلیسی، بلافاصله به یاد کسانی می­افتیم که تمایل به دزدی دارند؛ اما معادل ایرانی آن این معنا را منتقل نمی­کند. برخی مترجمان در مواجهه با چنین شرایطی، از کلمۀ استفاده ­شده در زبان مبدأ استفاده می­کنند. گرچه این­کار راه ­حلی ساده محسوب می­شود، اما لزوماً مؤثرتر از ترجمۀ تحت­ اللفظی نیست. چالش اصلی بر سر راه مترجمان زمانی اتفاق می­افتد که با نام­های مستعار در باندهای خلافکار یا جنایی مواجه می­شوند. در چنین شرایطی تقریباً هرکدام از شخصیت­های حاضر در فیلم نامی دارند که نشانگر احساسات، تمایلات و گرایشات آن­هاست. شاید بهترین رویکرد در مواجه با این اسامی، رعایت امانت و انتقال نام بدون ترجمۀ آن است؛ رویکردی که استرس کم­تری برای مترجم به­همراه دارد.

ناسزاگویی در ترجمه فیلم به فارسی

استفاده از ناسزا و دشنام یکی دیگر از چالش­های پیش­روی مترجمان است. گاه به شوخی گفته می­شود اولین کلمات و عباراتی که فرد در کشوری بیگانه از محلی­ های آن یاد می­گیرد همین ناسزاها هستند؛ اما چه این حرف درست باشد یا نه، در این مقاله به­ دنبال مسئلۀ دیگری هستیم. آن­چه واضح است، فحش و ناسزا در تمامی فرهنگ­ها وجود دارند و هر زبان و فرهنگی از کلمات و عبارات خاص خود استفاده می­کند.

برای مثال کلمۀ احمق در انگلیسی و هلندی یکسان است (Dumbo)؛ هردو لغت معنایی تحقیرکننده و مشابه دارند. بنابراین ترجمۀ آن چالشی به­ وجود نمی­آورد. اما چالش حقیقی زمانی ایجاد می­شود که کلمه ­ای گنگ و ناشناخته در یک فیلم مورداستفاده قرار می­گیرد. این اتفاق در فیلم­های تاریخی بیشتر رخ می­دهد، دلیل آن­هم منسوخ شدن برخی اصطلاحات و کلمات است. در این­جا مترجم با چالش روبه­ رو می­شود. وظیفۀ وی در این­جا حفظ و انتقال میزان توهین به زبان مقصد و هم­زمان حفظ امانت­داری در حین ترجمه است.

ایما و اشارات

حتی بهترین مترجمان نیز پذیرفته ­اند، رساندن معنای اشارات و حرکات در ترجمۀ فیلم کاری بسیار دشوار است. شاید دلیلش این باشد که ایما و اشاره در هر کشوری معنایی متفاوت دارد و مترجم باید بدان آگاه باشد. واضح است که تنها هنگام ثبت زیرنویس برای فیلم با این مشکل مواجه خواهیم شد؛ نه ترجمۀ شفاهیِ آن. در این شرایط یافتن کلمات مناسب برای توضیح حرکتی خاص، دشوار خواهد بود. برای مثال اشاراتی که در هند برای گفت­و­گو به ­کار می­رود ممکن است برای ایرانیها گیج ­کننده باشد. حرکات آن­ها شامل تکان دادن پیاپی سر می­شود که در حقیقت معنای “موافقم” و “قبول دارم” را می­رساند؛ اما این معنا برای ایرانیها قابل درک نیست. حال سؤال این­جاست که چگونه می­توان این معنا را در زیرنویس فیلم گنجاند؟

ترجمه فیلم به فارسی ؛ کاری بس دشوار

حتی مترجمان حرفه ­ای و باتجربه نیز قبول دارند ترجمه فیلم به فارسی کار بسیار دشواری­ست. دلیل آن­هم تفاوت­های جزئی در ارتباطات کلامی و ایما و اشاره است. همین مشکلات ترجمه فیلم را از دیگر حوزه ­های ترجمه، ترجمه کتاب، ترجمه متون تخصصی سخت­ تر ساخته است.

محصول نهایی ترجمه فیلم باید همان احساسی را در بینندۀ ایرانی برانگیزد که در بینندۀ زبان مبدأ ایجاد کرده است. این هدف حتی برای مترجمان باتجربه نیز دشوار خواهد بود، اما اگر به ­درستی انجام شود، نمی­توان برای ترجمه آ­ن­ها قیمتی تعیین کرد.

یکی از خدمات سایت ترجمه تخصصی ترنسیس، ترجمه فیلم و سریال و پیاده سازی زیرنویس است. ما تمامی این چالشها را به خوبی درک کرده ایم و ترجمه ای ارائه خواهیم دادم که نه تنها مفهوم زبان اصلی را تغییر ندهد بلکه برای بیننده نیز قابل فهم و روان باشد. شما می توانید  نمونه کارهای ما در ترجمه فیلم و سریال را ببنید.

با خیال راحت و با طی کردن چند گام ساده، سفارش ترجمه فیلم خود را در سایت ترنسیس ایجاد کنید.