تکنیک‌های ترجمه ادبی و حفظ روح متن اصلی

اگه اهل کتاب خوندن باشین، بارها شنیدین که برای یه کتاب خاص که چند مترجم داره، فقط یک ترجمه رو پیشنهاد می‌کنن؛ حتی ممکنه مترجم یک کتاب، یه نویسنده کارکشته و خوب باشه اما کارش توی ترجمه نمره قبولی نگیره، مثل جلال آل احمد!

ترجمه متن‌های ادبی، یکی از پرچالش‌ترین زمینه‌های ترجمه‌ محسوب میشه و هر مترجمی جرئت اینو نداره که بدون دانش کافی سراغش بره!

در این مطلب می‌خواهیم تکنیک‌های ترجمه ادبیات را بررسی کنیم و ببینیم با چه راهکاری می‌توان روح متن اصلی را حفظ کرد!

تا انتها با ما همراه باشید.

وفاداری به سبک و لحن نویسنده

هر نویسنده، سبک خاصی در نگارش دارد، از انتخاب کلمه و دایره واژگان گرفته تا نحوه بیان احساسات با جمله‌بندی‌های مخصوص به خود!

اگر اهل ادبیات روسیه باشید، می‌دانید که تولستوی در متون خود از واژه‌های جسورانه و تصاویر دقیق و زبانی مستقیم استفاده می‌کند و در حالی که چخوف، از زبانی شاعرانه و لطیف برای توصیف فضای داستان‌های خود استفاده می‌کند.

وظیفه شما به عنوان یک مترجم ادبی این است که این سبک‌ها را شناسایی کنید و تا جایی که در فرآیند ترجمه امکانش وجود دارد، این سبک را به زبان مقصد هم بیاورید؛ برای مثال، اگر نویسنده‌ای از جملات کوتاه و تیز استفاده کرده است، نباید آن‌ها را به جملات بلند و پیچیده تبدیل کرد.

بررسی و تحلیل متن پیش از ترجمه

اصلی‌ترین مرحله قبل از شروع فرآیند ترجمه یک متن ادبی، خواندن چندباره آن، بررسی زمینه تاریخی – فرهنگی و شناخت شخصیت‌هاست.

با انجام این کارها، می‌توانید متن را به شکلی دقیق‌تر و طبیعی‌تر ترجمه کند چون با سبک نویسنده و زمینه فرهنگی متن آشنا شده و آن را کامل درک کرده است.

حفظ موسیقی و ریتم متن اصلی

ترجمه شعر یا نثرهای ادبی که رتیم خاصی دارند، یکی از دشوارترین کارهاست چون مترجم باید آهنگ و موسیقی متن را در زبان مقصد بازآفرینی کند.

اینجاست که دانش و مهارت مترجم درباره سبک‌های مختلف، رعایت وزن و دایره واژگان گسترده سنجیده می‌شود.

معادل‌یابی فرهنگی و خلاقیت در ترجمه

ترجمه اصطلاحات، کنایه‌ها و ضرب‌المثل‌های یک زبان، به سادگی و تحت‌اللفظی قابل انجام نیست؛ چون حس درست و مفهوم را جوری که باید منتقل نخواهند کرد.؛ همچنین گاهی ترجمه دقیق آن زیبایی و حس متن را خراب می‌کند.

برای مثال ترجمه کلمه به کلمه Break a leg با ترجمه اصلی و درست آن زمین تا آسمان فرق دارد؛ این عبارت به معنی موفق باشید است و حالتی غیر رسمی و خودمانی دارد، پس در بعضی متن‌ها می‌توان آن را به ایشالا بترکونی هم ترجمه کرد!

امیدوارم با این مثال کاملاً متوجه منظورم شده باشید!

توجه به فضای عاطفی و حسی متن

وقتی یک مترجم فکر کرد کارش تنها انتقال واژه‌هاست، یعنی راهش را اشتباه انتخاب کرده!

وظیفه یک مترجم، انتقال احساسات و عواطف نویسنده و شخصیت‌های داستان و متن است! موضوعی که ادبیات را جذاب می‌کند احساساتی مثل غم و شادی، ترس و هیجان، دلتنگی و محبت و … است که نویسنده تلاش کرده به زیبایی در متن و جملات خود آن را بازتاب دهد.

وقتی مترجم در ترجمه چنین متنی از واژه‌های نادرست و نامناسب استفاده کند، یعنی امانت‌داری را رعایت نکرده است!

استفاده از زبان طبیعی و روان

یادم می‌آید چند وقت پیش مطالعه یک کتاب را شروع کردم و وقتی به صفحه سوم و چهارم رسیدم، احساس کردم همان‌قدر که من جملات را نمی‌فهمم، مترجم هم چیزی درباره کتاب نمی‌داند! چون تمام جملات کتاب به شکلی سخت ترجمه شده بود و انگار پر از چاله چوله‌هایی بود که درک آن را سخت‌تر هم می‌کرد.

وقتی ترجمه مصنوعی و یا کلمه به کلمه باشد، چنین حسی به خواننده دست داده و خواندن آن را رها می‌کند!

ترجمه کتاب باید روان بوده و روند طبیعی آن حفظ شود؛ خواننده اصلا نباید این احساس را داشته باشد که در حال خواندن یک کتاب ترجمه شده است!

نتیجه حذف ساختارهای پیچیده و استفاده از جملات ساده، همچنین استفاده از واژه‌های متناسب با سبک و مخاطب، یک ترجمه روان و خواناست!

بازخوانی و ویرایش ترجمه

به نظر من این مرحله باید توسط دو یا حتی سه شخص انجام شود تا نتیجه نهایی بهترین حالت خود را داشته باشد؛ بررسی و خواندن مجدد متن به شما کمک می‌کند روانی و خوانایی، دقت کلمات و میزان هم‌خوانی با متن اصلی را چک کنید.

📌 نکته مهم: بهتر است متن را با صدای بلند بخوانید، حتی می‌توانید صدای خود را ضبط کنید و به آن گوش بدهید؛ در این صورت بهتر حس متن را درک می‌کنید.

مشورت با کارشناسان زبان و فرهنگ

اگر در ترجمه بخش‌هایی از متن و حتی کلمات و عبارات، دچار مشکل شدید، بهتر است با افراد متخصصی که در حوزه زبان و فرهنگ و ادبیات هستند، مشورتی داشته باشید.

مطالعه مستمر و تقویت دانش زبانی

بدون مطالعه مستمر، با سبک‌های مختلف نگارش، تاریخ ادبیات و فرهنگ‌های مختلف آشنا نمی‌شوید، پس دانش زبانی شما هم گسترش نیافته و نمی‌توانید تکنیک‌های ترجمه را در خود تقویت کنید.

منظور از مطالعه تنها خواندن متون به زبان اصلی یا حتی زبان مقصد نیست، شما باید به هر دو زبان مطالعه داشتید باشید تا با فرهنگ‌های مختلف آشنا شوید و این آشنایی و مهارت را در ترجمه‌های خود استفاده کنید.

سخن پایانی

ترجمه ادبی یک هنر است که به مهارت‌های مختلف، دانش زبانی گسترده، شناخت فرهنگی بالا و خلاقیت بدون مرز نیاز دارد.

مترجم موفق کسی است که بتواند بدون از دست دادن روح و احساسات متن اصلی، آن را در زبان مقصد بازآفرینی کند.

برای ترجمه متون ادبی و کتاب‌های خود به زبان‌های دیگر و یا ترجمه به فارسی، می‌توانید روی کمک ما، حساب کنید؛ پلتفرم ترجمه تخصصی ترنسیس با بیش از 6 سال سابقه در زمینه ترجمه، شما را همراهی می‌کند.

اگر دوست دارید در زمینه ترجمه فعالیت داشته باشید می‌توانید به صفحه استخدام مترجم در ترنسیس مراجعه کنید و دانش خود را در اختیار دیگران هم بگذارید.

مشتاقانه منتظر نظرات و سوالات شما هستیم.