چگونه یک مترجم حرفه‌ای شویم؟ تکنیک‌های ترجمه و شغل مترجمی

یک مترجم باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد که بتوان او را حرفه‌ای در نظر گرفت؟  عده‌ای فکر می‌کنند تنها دانستن یک زبان خارجی، برای مترجم بودن کافی‌ست. باید بگویم این عزیزان سخت در اشتباه هستند!

در کنار اشتیاق و تلاش برای یادگیری بیشتر، مواردی دیگری هم وجود دارد که یک مترجم کارکشته را از مترجمان معمولی متمایز می‌کند…

آنچه در این مقاله چه می‌خوانید:

با خصوصیات یک مترجم حرفه‌ای آشنا می‌شوید،

تکنیک‌های ترجمه و محل استفاده از هر کدام را یاد می‌گیرید.

خصوصیات یک مترجم حرفه‌ای چیست؟

برای موفقیت در هر شغلی باید یک سری ویژگی خاص داشته باشید، این ویژگی‌ها گاهی کلی بوده و گاهی مختص همان شغل هستند.

در این بخش خصوصیات یک مترجم کارکشته و حرفه‌ای را آورده‌ایم و به شما می‌گوییم که چگونه می‌توانید به آن‌ها دست یابید.

با تغییرات زبانی آپدیت می‌شود

برخی زبان‌ها روزانه به‌روز می‌شوند و کلمات جدید به آن اضافه می‌شود، مثل زبان انگلیسی. با این وجود، مترجمی که هر شیش ماه به دیکشنری سر می‌زند، می‌تواند یک مترجم حرفه‌ای باشد؟

تغییرات زبانی را جدی بگیرید و همیشه یادگیری مدوام را در برنامه خود داشته باشید. یکی از منابع عالی نسخه آنلاین دیکشنری آکسفورد است که به شما در این زمینه کمک می‌کند.

یک مترجم حرفه‌ای باید بتواند چالش‌های مربوط به نو واژگان و عدم تطابق واژگان زبان مبدا و مقصد را به خوبی حل کند.

از پس تحقیق ترجمه خود به خوبی برآید

یک مترجم حرفه‌ای باید اصول تحقیق و پژوهش را بداند؛ یعنی بتواند منابع خوب را پیدا و از آن‌ها برای بالا بردن کیفیت ترجمه استفاده کند.

منابع شما باید معتبر باشند؛ بهتر است کلا سراغ هیچ مرجعی نروید تا منبع نامعتبری انتخاب کنید. در کنار دیکشنری‌های معتبر تخصصی، استفاده از منابعی مانند سایت ویکی‌‌پدیا هم از الزامات کار ترجمه است.

وقتی در حال ترجمه از زبانی به زبان دیگر هستید، باید حواستان به کلماتی که چند معادل دارند، باشد. بعضی معادل‌ها اصلا در کشور مقصد، رایج نیست و استفاده از آن کیفیت ترجمه شما را پایین می‌آورد.

توانایی کار با ابزارهای تخصصی لازم را دارد

فکر کنم این تنها خصوصیت یک مترجم حرفه‌ای نیست. امروزه توانایی کار با ابزاری‌های مختلف دیگر یک مزیت نبوده و از الزامات است!

این ابزارها شامل نرم‌افزارهایی عمومی مثل ورد و نرم‌افزارهای تخصصی رشته ترجمه است.

از دیکشنری انگلیسی به انگلیسی گرفته، تا دیکشنری انگلیسی به فارسی و بهترین ابزارهای حافظه ترجمه.

همیشه پویا باشید و خودتان برای یافتن جدیدترین و بهترین ابزارها جستجو کنید.

به زبان مبدا و مقصد، تسلط کامل دارد

این نکته بدیهی‌تر از آن است که نیاز به تکرار داشته باشد؛ اما از آنجایی که همیشه فراموش می‌شود، لازم دانستیم باز هم آن را یادآوری کنیم!

عده‌ای فکر می‌کنند تنها تسلط به زبان خارجی کفایت می‌کند. فرضاً شما یک استاد تمام عیار در زبان آلمانی شدید، وقتی توانایی نوشتن شما چنگی به دل نزند، چطور می‌خواهید ترجمه آلمانی به فارسی را با کیفیتی خوب ارائه دهید؟

دانش زبانی خود را در هر دو زبان مبدا و مقصد به‌روز نگه دارید. مطالعه را فراموش نکنید و برای بهبود مهارت نوشتن خود تمرین کنید.

فرهنگ کشور مقصد را می‌شناسد

در کنار دانش زبانی، باید از فرهنگ، عقاید و آداب و رسوم هر دو آگاهی لازم را داشته باشید. هیچوقت نمی‌توانید فرهنگ یک جامعه را از زبان آن‌ها جدا کنید. چیزی که شما را به یک مترجم حرفه‌ای و کاربلد تبدیل می‌کند همین اشراف کامل به تمام موارد است.

گاهی برخی عبارات در زبان دیگر اصلا معنی ندارند و یا کلاً قابل ترجمه نیستند؛ تا زمانی که شما مطالعه کافی نداشته و با دیدگاه، اصطلاحات و ضرب‌المثل‌های آن‌ها آشنا نباشید، نتیجه کارتان چیز خوبی نخواهد بود.

شناختن اصطلاحات و ضرب‌المثل‌ها به شما کمک می‌کند مفاهیم را بهتر و مطابق سلیقه جامعه هدف، انتقال دهید.

هشدار! اگر این ضرب‌المثل‌ها را اشتباه استفاده کنید، نتیجه کاملاً برعکس می‌شود. پس حتما خوب مطالعه کنید و تسلط کاملی بر ضرب‌المثل‌های زبان بیگانه و مادری پیدا کنید.

تماشای فیلم و شنیدن و تحلیل موسیقی به شما در این زمینه کمک زیادی می‌کند.

به نوع متن توجه دارد

مخاطب متن شما چه کسی است؟ برای چه جامعه‌ای می‌نویسید؟ هدف از متن چیست؟

این سوالات را همیشه قبل از شروع ترجمه از خود بپرسید. تفاوت بین ترجمه رزومه و ترجمه متن تخصصی پزشکی در همین مرحله مشخص می‌شود.

این تفاوت‌ها منجر به تفاوت در لحن و سبک نوشته و اصطلاحات مورداستفادۀ شما می‌شود. برخی از دیکشنری‌ها یا ابزارهای ویرایش متن، مثل گرامرلی به شما این امکان را می‌دهند که متناسب با لحن و سبک نوشته خود، تنظیمات را اعمال کنید.

اصول تعامل با کارفرما را بشناسد

صحبت و تعامل با کارفرمای خود را از یاد نبرید. برخی فکر می‌کنند سوال پرسیدن از کافرما آن‌ها را غیرحرفه‌ای نشان داده و یا دانش آن‌ها را زیر سوال می‌برد.

باید بگویم کاملاً برعکس است! هر چقدر هم کارتان درست باشد، باید با کارفرمای خود ارتباط داشته باشید و برخی موارد را با اون چک کنید.

گاهی ترجمه برخی عبارات بسته به متن عوض می‌شود؛ می‌خواهید از کجا این موضوع را بفهمید؟ اینجاست که باید شرایط را برای کارفرمای خود توضیح داده و نظر او را هم جویا شوید.

حتی ممکن است کارفرما برای خود استانداردهایی داشته باشد، تا زمانی که از اون نپرسید، متوجه آن‌ها نخواهید شد. قبل از تحویل نهایی، متن را یک بار با خود کارفرما بررسی کنید تا تمام ابهامات ممکن را رفع کرده باشید.

برای مثال در ترجمه تخصصی مقاله علمی، به دلیل حساسیت موضوع، ارتباط با کارفرما از ضروریات است.

یک مترجم حرفه‌ای هیچ پروژه‌ای را ناقص تحویل نمی‌دهد!

گاهی به خاطر یک یا دو روز تاخیر، حاضرید یک متن ترجمه‌شدۀ ناقص را به کارفرما تحویل دهید.

درست است که وقت‌شناسی از خصوصیات یک مترجم حرفه‌ای است اما می‌خواهید به عنوان یک مترجم وقت‌شناس که هیچ کاری را کامل تحویل نمی‌دهد، شناخته شوید؟

تمام تلاش خود را بگذارید که کل پروژه را سر وقت خود برسانید؛ اما اگر حس کردید ممکن است زمان کم بیاورید، چند روز قبل به کارفرما اطلاع دهید و پروژه را ناقص تحویل ندهید.

یک دیکشنری مجزا برای خود دارد

یکی از ویژگی‌های یک مترجم حرفه‌ای، داشتن دیکشنری مجزا برای خود است. گاهی پیش می‌آید که ترجمه چالشی بوده و با عبارات و کلماتی مواجه شوید که در هیچ دیکشنری‌ای، معادل دقیق و درستی ندارد و یا در متن معنای متفاوتی می‌دهد.

در این مواقع می‌توانید از مترجمی که تجربه بیشتری از شما دارد، سوال کنید. یادتان باشد که چنین عباراتی را در جایی برای خود بنویسید.

داشتن یک دیکشنری مخصوص خود و اضافه کردن عبارات این چنینی به کارتان سرعت می‌دهد و به مرور زمان، در کیفیت ترجمه شما هم اثر گذار است!

می‌تواند خوب بنویسد و تمام اصول را رعایت کند

دانستن اصول نگارشی و قواعد دستوری به هر دو زبان مبدا و مقصد مهم است. تا زمانی که نتوانید یک متن را به درستی بازگردانی کرده و بنویسید، نمی‌توانید نام خود را مترجم بگذارید.

🔵 زیاد بخوانید تا با املای درست و نحوۀ استفاده صحیح کلمات آشنا شوید.

🔵 اصول و علائم نگارشی را بشناسید و با نحوه استفاده از آن‌ها چه در متن فارسی و چه در متونی به زبان دیگر، آشنا شوید.

🔵 روان نوشتن را تمرین کنید

🔵 بازخوانی و ویرایش را از یاد نبرید؛ هر چقدر هم دانش شما در نوشتن و ترجمه بالا باشد، باز هم ممکن‌الخطا هستید.

وقت‌شناس است

توضیح بیشتری می‌خواهید؟! 😶

یک رزومه خوب می‌سازد

رزومه شما معرف شماست؛ تا زمانی که توانایی‌های خود را در رزومه نیاورید، کارفرما از آن مطلع نمی‌شود.

🔵 اگر تحصیلات دانشگاهی مرتب با ترجمه دارید، حتماً آن را ذکر کنید؛

🔵 نمونه‌ کارها و سوابق مرتبط با فرصت شغلی‌ای که به دنبال آن هستید را در رزومه بگنجانید؛

🔵 مهارت‌های نرم مرتبط را نیز ذکر کنید.

در مقاله رزومه چیست، می‌توانید با اصول نوشتن یک رزومه حرفه‌ای آشنا شوید.

تجربه خوبی دارد

اگر می‌خواهید یک مترجم حرفه‌ای شناخته شوید، باید تجربه لازم را داشته باشید. از مهم‌ترین عوامل موفقیت در این حرفه داشتن ترجمه بالا است.

کار در زمینه‌های مختلف را در برنامه خود بگذارید. حتی می‌توانید در ابتدا با قیمت پایین‌تر کار کنید تا به چیزی که می‌خواهید برسید.

دقت کنید که هر چه سوابق کاری شما بیشتر باشد، برای تدوین و مرتب‌سازی رزومه خود دستتان بازتر است.

تکنیک‌های ترجمه را بشناسید

به طور کلی، تکنیک‌های ترجمه به دو دسته کلی تکنیک‌های مستقیم و غیرمستقیم، دسته‌بندی می‌شوند.

تکنیک‌های ترجمه مستقیم

این تکنیک‌ها برای زمانی است که شما می‌توانید اجزا و بخش‌های معنایی یک متن را با کمترین تغییر، به زبان مقصد انتقال دهید.

وام‌گیری کلمات یا Borrowing

تکنیک وام‌گیری مسقیم یک واژه یعنی بدون ترجمه از آن استفاده کنید؛ یعنی به همان شکل و با همان تلفظ خود! معمولاً این عبارات را به صورت ایتالیک در متن می‌نویسند.

زمانی از این تکنیک استفاده کنید که هیچ معادلی برای آن کلمه پیدا نمی‌کنید و یا شکل اولیه مفهوم را بهتر منتقل می‌کند.

برای مثال: گاوچران یک سمبررو (کلاه لبه پهن اسپانیایی) بر سر داشت.

ترجمه قرضی یا Calque

تکنیک ترجمه قرضی یا گرته برداری یعنی یک عبارت را از زبان دیگر قرض گرفته و به صورت تحت‌الفظی و کلمه به کلمه ترجمه شود.

عبارت To take bath در زبان فارسی به‌صورت حمام گرفتن یا دوش گرفتن، ترجمه شده است.

وقتی یک مترجم از این تکنیک استفاده می‌کند، در واقع با استفاده از بار معنایی بخش‌های کلمات مرکب، یک واژه جدید در زبان مقصد ایجاد می‌کند.

ترجمه تحت‌اللفظی یا Literal Translation

این تکنیک به ساختار زبان بستگی دارد و تنها در بعضی زبان‌ها می‌توانید از آن استفاده کنید.

به عنوان یک مترجم باید این را بدانید که ترجمه کلمه به کلمه تنها زمانی به کارتان می‌آید که اصطلاحات فرهنگی بین دو زبان، شبیه بوده و بهم نزدیک باشند.

📌 دقت کنید که اگر در یک متن توانستید یک جمله را به این صورت ترجمه کنید، به این معنی نیست که تمام جملات آن، این خصوصیت را دارند.

اگر در ابتدای راه ترجمه هستید، ترجمه کلمه به کلمه به شما کمک زیادی می‌کند. برای مثال در ترجمه متن انگلیسی به فارسی، وقتی می‌خواهید یک جمله را ترجمه کنید، به جای پریدن به بخش‌های مختلف آن، کلمات یا عبارات را از ابتدای جمله ترجمه کنید و در نهایت جمله را مرتب بنویسید.

تکنیک‌های ترجمه غیر مستقیم

وقتی عناصر ساختاری یا مفهومی زبان مبدا را نتوان بدون تغییر معنا یا تنظیم دوباره‌ی عناصر دستوری و سبکی زبان مقصد، مستقیماً ترجمه کرد، از این نوع تکنیک‌ها استفاده می‌شود. تکنیک‌های ترجمه غیر مستقیم شامل این موارد هستند:

روش جابه‌جایی یا Transposition

می‌دانید که نکات دستوری و گرامرها در زبان‌های مختلف متفاوت است.

در تکنیک جابجایی، پس از ترجمه، ترتیب برخی از بخش‌ها عوض می‌شود؛ در واقع وقتی در حال ترجمه یک جمله هستید، باید بدون تغییر مفهوم، از یک ساختار دستوری را به ساختار دیگر جایجایی صورت بگیرد.

یک مثال ساده:

جمله «Don’t worry about the exam» به «درباره امتحان نگران نباش» ترجمه می‌شود؛ می‌بینید که محل قرار گیری فعل تغییر کرده و جابجایی صورت گرفته است.

از این تکنیک برای روان‌سازی جمله‌ها و انتقال درست مفهوم استفاده می‌شود.

تلفیق یا Modulation

گاهی در ترجمه باید برای ترجمه یک عبارت، از معادلی استفاده می‌کنید که در واقع معادل صحیح آن عبارت نیست؛ اما مفهوم را بهتر منتقل می‌کند و مخاطب راحت‌تر آن را می‌فهمد.

مثال:

Can you hold me in your Arms?

ترجمه به جمله: می‌شه بغلم کنی؟

این ترجمه از «می‌توانی مرا بین بازوهانت نگه داری؟» حس بهتری داشته و مفهوم را هم منتقل می‌کند.

همیشه به عنوان مترجم به این موضوع توجه داشته باشید که الزاما ترجمه دقیق عبارات کار صحیحی نیست؛ گاهی لازم است به دنبال استفاده از عبارات مناسب‌تر باشید.

معادل‌سازی یا Equivalence

معادل‌سازی تکنیک چندان ساده‌ای نیست. مترجم باید برای یک عبارت، معادلی متفاوت پیدا کند که دقیقاً همان مفهوم را برساند.

در ترجمه شعارهای تبلیغاتی، اسامی و اصلاحات خاص و یا ضرب‌المثل‌ها معمولاً از این تکنیک استفاده می‌شود و مترجم باید خلاقانه عمل کند.

مثلاً like oil and water معادل همان کارد و پنیر است.

انطباق یا Adaptation

گاهی لازم است یک عبارت را با شیوه‌ای کاملاً متفاوت ترجمه کنید. در واقع به دلیل تفاوت فرهنگی، باید از معادلی استفاده کنید که در فرهنگ مقصد پذیرفته شده و ملموس باشد. اینجاست که پای  تکنیک ترجمه انطباق وسط می‌آید.

برای مثال جمله «When pigs fly» را به جمله «وقت گل نی» ترجمه می‌کنند. قطعا برای فارسی‌زبانان، عبارتی که به عنوان معادل گذاشته شده حس بهتری داشته و سریع‌تر موضوع را درک می‌کنند.

این موضوع مخصوصا در ترجمه کتب کودک حائز اهمیت است.

سخن آخر!

اگر مترجم هستید و جویای ، ترنسیس در کنار شماست. به صفحه استخدام مترجم رفته و به جمع ما بپیوندید.

امیدوارم در این مقاله به جواب سوالات خود رسیده باشید. اگر سوالی دارید، از ما بپرسید؛ مشتاقانه منتظر نظرات شما هستیم. 😊