پژوهش علمی: چطور منبع پیدا کنیم؟

یکی از بزرگترین چالش‌های دانشجویان و محققین، پیدا کردن منبع و پایگاه علمی بروز و معتبر برای پژوهش علمی‌شان است. فرقی نمی‌کند که این منبع کتاب باشید یا مقاله و پایان نامه! راهنمایی‌هایی برخی اساتید در این باره به دانشجویان، گاهی اوقات نتجیه عکس می‌دهد!

به همین دلیل تصمیم گرفتیم تا یک مقاله کاربردی در این باره برای شما آماده کنیم. در این مطلب می‌خوانید چطور برای کتاب، مقاله و پایان‌نامه خود، منابع معتبر پیدا کنید.

چطور منبع برای کتاب پیدا کنیم؟

برای یافتن منابع از جنس کتاب بهتر است ابتدا به سراغ منابع رایگان برویم. در بین تمامی منابع موجود، پایگاه‌های به زبان روسی، رایج‌تر هستند. اکثر اوقات با چند جستجو می‌توان به نتایج دلخواه دست پیدا کرد. یکی از معروف‌ترین سایت‌ها در این حوزه، libgen است. اگر به هر دلیل لینک درج‌شده از کار افتاد، از طریق سرچ در گوگل می‌توانید جدیدترین آدرس این سایت را پیدا کنید.

منابع جایگزین سایت Libgen!

در ادامه چندین سایت رایگان مشابه Libgen به شما معرفی خواهیم کرد:

• Sci-Hub

این کتابخانه رایگان به بیش از 87 میلیون کتاب و مقاله علمی-تحقیقاتی دسترسی دارد و دائما در حال بروزرسانی است. چه در حال تحصیل در مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد یا دکتری باشید، این سایت می‌توان جزء 5 منبع اصلی شما برای کارهای تحقیقاتی باشد.

مانند LibGen، این پلتفرم به شما این امکان را می‌دهد تا به زبان‌های مختلف به جستجوی خود بپردازید.

• Z-Library

این سایت فوق‌العاده یک پایگاه عالی برای پیدا کردن منبع هایی مثل کتاب و مقاله محسوب می‌شود. پیدا کردن منبع کتاب در سایت b-ok.cc به ساده‌ترین شکل امکان‌پذیر است. 

به جز منابع بالا، منابع غیررایگان بسیار غنی دیگری نیز وجود دارد. سایت Worldcat یک سایت جامع برای دسترسی به اطلاعات کتاب‌شناختی دانشگاهی و غیردانشگاهی جهان است. با جستجو در این پایگاه علمی می‌توانید بفهمید که یک کتاب تحت اشتراک کدام موسسه یا دانشگاه است و ناشر آن کدام شرکت است.

شاید از خود بپرسید اگر کتاب مد نظرم در این سایت نبود، راه چاره چیست! سایت‌ Ebsco می‌تواند جایگزین مناسبی برای این کار باشد. 

اگر در تمامی این سایت‌ها جستجو کردید و ناموفق بود، تقریبا امیدی به پیداکردن کتاب مدنظرتان نیست! جستجوی خود را متوقف کنید و به سایت آمازون سر بزنید! 🙂

چطور برای مقاله منبع پیدا کنیم؟

اولین کاری که باید انجام داد، پیدا‌ کردن منبع اصلی رشته‌ای است که در آن تحصیل می‌کنید. با یک جستجوی ساده می‌توانید این پایگاه‌ها را پیدا کنید؛ به یک پایگاه بسنده نکنید و به جستجو ادامه دهید. معمولا هر پایگاه نقاط ضعفی دارد!

مرحله بعدی؟ شیخ گوگل اسکولار! یک مقاله مفصل درباره این جواهر در ترنسیس نوشته‌ایم، خواندن آن از نان شب هم واجب‌تر است! یک مزیت بسیار مهم گوگل اسکولار (اسکالر)، محدود نکردن خود به یک پایگاه خاص است.

به جرأت می‌توان گفت گوگل اسکولار یا گوگل اسکالر /ˈskɑl·ər/ بهترین موتور جستجوی رایگان منابع و مقالات علمی و پژوهشی است.

چندین روش برای یافتن منابع تحقیقاتی وجود دارد، اما این سرویس گوگل آسان‌ترین روش برای تمامی افراد فعال در حوزه‌های علمی و تحقیقاتی است.

مواردی که ممکن است یک محقق یا دانشجو به دنبال آن باشد می‌تواند دانلود کتاب، رساله‌، چیکده‌، متون قضایی و حقوقی، پایان‌نامه‌های مقاطع ارشد و دکتری و یا منابع دیگر باشد. شاید شما هم در روزگاری نه چندان دور به دنبال انجام کارهای چاپ مقاله در رشته خودتان بروید. این مقاله احتمالا بتواند بخشی از اطلاعاتی که برای شروع این کار لازم دارید به شما ارائه کند.

به طور کلی جستجو در گوگل آنقدرها معتبر نبود و بسیاری از مطالب قابل اعتماد و استناد نبودند، به همین منظور گوگل سرویس Google Scholar خود را طراحی و عرضه کرد. با گوگل اسکولار هنگام جستجوی کلیدواژه‌ها، هزاران سایت با عناوین و موضوعات مختلف به شما نمایش داده نمی‌شوند و صرفا مستندات و مقالات و کتاب‌های علمی نمایش داده می‌شوند. برای نگارش مقاله ISI نیاز به پیدا کردن منبع به‌روز دارید، بنابراین نیازمند فراهم کردن منابع معتبر برای ترجمه مقاله خود هستید.

آیا گوگل اسکولار بهترین است؟

نه لزوما! بزرگترین بانک‌های اطلاعاتی استنادی علمی‌ای مانند Scopus و Web of Science و بطور کلی دیتابیس‌های تخصصی معمولاً هزینه‌‌های بالایی برای دسترسی به مطالب خود دریافت می‌کنند. البته در ایران سایت‌هایی وجود دارند که با هزینه خیلی کمتری دسترسی به این منابع را امکان‌پذیر می‌کنند.

از مقالات مرجعی که وجود دارند، به عنوان رفرنس اکثر مقالات معتبر استفاده می‌شود. به دنبال این مقالات باشید تا بسیاری از مقالات مرتبط با موضوع تحقیق خود را پیدا کنید. برای انجام یک جستجوی دقیق‌تر و پاسخ به تمامی سوالاتی که در ابتدای این مطلب بیان شد، باید به سراغ پایگاه‌های چکیده نامه بریم. 

چگونه رفرنس یک مقاله را پیدا کنیم؟

صرف نظر از یافتن مقاله، پیدا کردن منبع موثق یک مقاله ISI برای پایان نامه بسیار مهم است! اینجا لازم است تا با مفهومی به نام DOI آشنا شویم.

DOI یک کد استاندارد به شکل الفبایی/اعداد است که برای آثار منتشرشده (انواع کتابچه، مجلات، مقاله، کتاب، تصاویر، نرم افزارها و…) توسط بنیاد بین المللی DOI برای شناسایی محتوا و دسترسی به لینک آن اثر در اینترنت، اختصاص داده می‌شود. این کد دائمی است و به عنوان یک مهر تایید بر اعتبار هر اثر صحه می‌گذارد. این عدد شامل 10 کاراکتر است که سایت‌های Citation علمی قابل استفاده است.

یکی از این بهترین سایت‌ها در این حوزه، https://citation.crosscite.org است. تنها با جستجوی DOI می‌توانید به منبع کامل مقاله مدنظر خود دست پیدا کنید. 

رفرنس دهی چیست؟

شما در صورتی می‌توانید بر صحت گفته‌های خود تأکید کنید که از سخنان معتبر و علمی درست استفاده کنید، اما قرار نیست بر کار خود برچسب دزدی بزنید!

رفرنس دهی یعنی برای جلوگیری از سرقت علمی و ادبی در مقاله، کتاب و یا پایان‌نامه، خواننده را به منابعی که در آن‌ها استفاده کرده‌ایم، ارجاع ‌دهیم؛ این منابع می‌تواند مقالات افراد مختلف، نقل‌قول‌هایی از استادان و دانشمندان و یا حتی ایده‌هایی باشد که دیگران آن را مطرح کرده‌اند.

شما با این کار نه تنها به تحقیق خود ارزش و اعتبار می‌دهید، بلکه به زحمات دیگر نویسنده‌ها هم ارزش داده‌اید. در یک مقاله جداگانه درباره رفرنس دهی به صورت مفصل صحبت کرده‌ایم.

چطور برای پایان نامه منبع پیدا کنیم؟

خب، تا به اینجای مطلب، منابع مختلفی برای کتاب و مقاله به شما معرفی شد. بطور کلی برای پیدا کردن منبع برای پایان‌نامه کار راحت‌تری نسبت به دو مورد قبلی دارید! دانشگاه‌های معتبر دنیا معمولاً پایان‌نامه‌ها را بصورت کاملا رایگان در دسترس مخاطبان خود قرار می‌دهند.

یکی از بهترین سایت‌ها در این حوزه proquest.com است که دسترسی به بیش از 2.5 میلیون پایان‌نامه را به دانشجویان سراسر دنیا امکان‌پذیر می‌کند! ابتدا باید موضوع و عنوان پایان نامه خود را مشخص کنید.

کلمات و مفاهیم کلیدی: کلید اصلی برای ورود به گود!

پس از انتخاب موضوع، به عناصر کلیدی آن دقت کنید و در آن عمیق شوید؛ لیستی از کلمات و عباراتی که معرف موضوع هستند، تهیه کنید (دقیقا یک لیست آماده کنید، کاغذ و قلم اینجا راهشگاست!). هدف از این کار مرتبط‌کردن مفاهیم کلیدی با هدف پایان‌نامه است. با این کار قصد داریم تا مسیر اصلی پایان نامه و فرآیند جستجوی منبع را راحت‌تر و بهینه‌تر کنید.

ویکی پدیا یا کتابخانه؟ هر دو!

همین ابتدا بگوییم که، در پایان‌نامه منبعی به نام ویکی پدیا وجود ندارد! ویکی پدیا صرفا محلی برای یافتن سرنخ و جستجوی بهتر تلقی می‌شود؛ دلیل این موضوع؟ این پایگاه بخاطر ماهیت متن‌بازبودنی که دارد، از لحاظ علمی قابل استناد نیست. از رفرنس‌هایی که این سایت معرفی می‌کند، نهایت استفاده را ببرید.

با کتاب‌خانه دوست شوید! لیست کتاب‌ها و مجلاتی که از راه‌های مختلف جمع‌آوری کردید در اکثر کتابخانه موجود هستند، از آن غافل نشوید!

هر که ارجاعاتش بیش، اعتبارش بیشتر!

وارد مرحله‌‌ای زمانبر می‌‎شویم؛ وقت بررسی منابع رسیده است. به کدام یک از مقالات و کتاب‌هایی که جمع‌آوری کرده‌اید، بیشتر ارجاع شده است؟ یقۀ همان‌ها را سفت بگیرید! چطور این کار را انجام دهیم؟ در یک مقاله مفصل دربارۀ گوگل اسکولار صحبت کرده‌ایم؛ از دست‌دادن این مقاله = ضرر در دنیا و آخرت! 💁‍♀️

تنوع یکی از بهترین رویه‌ها برای اعتباردادن به کار است

خلاصه‌کردن منابع و تحقیقات همیشه بهترین راهکار بوده است اما در نظر داشته باشید، کسل‌کننده بودن مطالب در ذهن خواننده، تاثیر به شدت منفی دارد.

🔵 از منابع مختلف استفاده کنید و تا جای ممکن به کار خود چاشنی تنوع را اضافه کنید. با این کار متقاعدکننده‌تر و معتبر به نظر می‌رسید.

🔵 داده‌ها و اطلاعات آماری، محتوای تصویری و نموداری و مصاحبه‌ها، می‌توانند بسیار راهگشا باشند.

هر چقدر از اهمیت گستردگی منابع مورد بررسی بگوییم، باز هم کم گفته‌ایم!

هیچ منبعی را از تحقیقاتتان جا نگذارید.

برای از قلم ننداختن، یادداشت برداری را فراموش نکنید!

هیچ چیزی مانند نوشتن، ضامن جهان‌شمول‌بودن پایان نامه شما نیست. هر چیز مرتبط با پایان نامه رو ثبت کنید. گاهی مستندسازی، جرقه‌های جذاب و کارگشایی در ذهن شما ایجاد می‌کند؛ حتی مطالبی که به نظرتان آنقدرها کاربردی نیستن هم می‌تواند کمک‌کننده باشد. برای راحتی کار در بحث ارجاع‌دهی، یادداشت‌برداری معجزه می‌کند!

بدون آنالیز اطلاعات جمع‌آوری‌شده عملا به بیراهه کشیده می‌شوید!

بعد از همه کارهای بالا، وقت بررسی و آنالیز تکه‌های پازل پایان نامه رسیده است. بازخوانی اطلاعات اولین قدم در این مسیر است. با توجه به این بازخوانی قرار است به صورت جدی در مورد ساختار کار تحقیقاتی خود تصمیم بگیریم.

دسته‌بندی مطالب و قرارگیری هر بخش و اولویت آن‌ها یکی از مهم‌ترین بخش‌ها محسوب می‌شود. خود را به چالش بکشید و نتایج رو رد یا تایید کنید.

کلام پایانی

چه برای مقاله، کتاب و یا پایان نامه، متصورشدن یک مسیر کلی، می‌تواند روند تحقیقاتی ما را بهینه‌تر کند. در این مقاله چندین منبع و نقشۀ راه معرفی شد…

اما به همین‌ها بسنده نکنید؛ جستجوی خود را ادامه دهید. در این روند تحقیقاتی، سایت ترجمه تخصصی ترنسیس می‌تواند همراه شما باشد؛ چه در بحث ترجمه کتاب و مقاله و چه ویراستاری مقاله علمی و ترجمه پایان نامه و پارافریز تخصصی متن، می‌توانید روی کمک ترنسیس حساب ویژه باز کنید. 😎 ضمن اینکه، ترنسیس در فرآیند تبدیل پایان نامه به مقاله و چاپ مقاله در مجلات خارجی و ترجمه رسمی مدارک شما هم می‌تواند کمک کند!