چگونه یک کتاب را ترجمه و آماده چاپ کنیم؟

کتاب‌های ارزشمند زیادی در سراسر دنیا توسط نویسندگان بزرگ تالیف می‌شوند. خوشبختانه با ظهور صنعت ترجمه کتاب به عنوان واسطه‌ای بین نویسنده و دیگر مردم جهان، این کتاب‌ها به زبان‌های مختلفی بازگردانی شده‌اند. این امر باعث شده که این کتاب‌های ارزشمند در اختیار کسانی که زبانی غیر از زبان اصلی کتاب دارند نیز قرار بگیرند. کتاب‌هایی که شهرت جهانی یافته‌اند و مردم زیادی در سراسر دنیا شخصیت‌های این داستان‌ها را به خاطر دارند. شخصیت‌های داستانی مشهوری همچون هایدی، پینوکیو، آن شرلی و … را کمتر کسیست که نشناسد. اما ترجمه کتاب چه مراحلی دارد؟ آیا هر کسی می‌تواند برای ترجمه یک کتاب خارجی اقدام کند؟ مقاله امروز وبلاگ ترنسیس دربارۀ همین موضوع است.

گام‌های اصلی در ترجمه یک کتاب کدامند؟ مراحل ترجمه یک کتاب چیست؟ پروسه چاپ کتاب قبل از هر کار دیگری تحت تاثیر نثر ترجمه‌ای است که آن را روایت می‌کند، به همین خاطر باید قبل از آنکه به موانع آن برخورد کنیم این پروسه را دقیق بررسی کنیم.

انتخاب کتاب برای ترجمه: گام اول چیست؟

پیش از هر چیز باید کتاب مناسبی انتخاب کنیم. در ابتدا سعی کنید حوزۀ مورد نظر خود را مشخص کنید. آیا می خواهید در حوزۀ کودک، روانشناسی و یا آموزشی کتابی را ترجمه کنید؟

پس از آنکه حوزۀ مورد نظر خود را انتخاب کردید نوبت به انتخاب کتاب می‌رسد. می‌توانید با جستجو در گوگل یا سایت‌هایی مانند: آمازون، تازه‌ترین کتاب‌های منتشرشدۀ خارجی را بیابید.

با یک سرچ ساده در گوگل گزینه‌های زیادی در نتیجه‌ی جستجوی خود مشاهده می‌کنید. همچنین می توانید جستجوی خود را محدودتر کنید. مثلا: موضوع بهداشت برای کودکان، سلامتی، عادات غذایی و … را جستجو کنید. شاید انتخاب کتاب مناسب در این مرحله کار خیلی راحتی نباشد زیرا گزینه‌های بسیار زیادی در مقابل شما قرار می‌گیرند که انتخاب را مشکل‌تر می‌کنند. اما با محدودترکردن حوزۀ مورد نظر خودتان می‌توانید گزینه‌ها را کمتر کنید. با هر جستجو معمولا مشخصات کامل کتاب از جمله ناشر، خلاصۀ داستان، و… توضیح داده شده است. هنگامی که کتاب موردنظر خود را برای ترجمه انتخاب کردید نوبت به مرحلۀ دوم می‌رسد.

گام دوم: آیا این اثر را ناشر بزرگی ترجمه کرده یا نه؟

برای اینکه مطمئن شوید کتاب مورد نظر شما قبلا توسط مترجم دیگری ترجمه نشده، یک راه ساده استفاده از سایت سازمان اسناد و کتابخانه ملی است (www.nlai.ir). می توانید عنوان اصلی کتاب یا نام نویسنده را در آنجا جستجو کنید؛ البته می توانید عنوان ترجمه‌شده را هم جستجو کنید ولی ممکن است مترجم دیگری آن کتاب را با عنوان دیگری ترجمه کرده باشد.

آیا برای ترجمه کتاب باید اجازه بگیریم؟

این سوالی است که همیشه پرسیده می‌شود و جواب آن یک بلۀ قاطعانه است.

درست است که در ایران خبری از قانون کپی‌رایت به شکل جدی نیست و خیلی از افراد خود را موظف به رعایت آن نمی‌کند و مقرراتی هم برای مجازات افراد خاطی به شکل جدی وجود ندارد اما این کار واقعا از اخلاق به دور است و اصلا توصیه نمی‌شود که بدون اجازه شروع به ترجمۀ یک کتاب کنید!

قبل از شروع ترجمه، نه تنها باید از نویسندۀ کتاب بلکه باید از ناشر خارجی آن هم کسب تکلیف کنید. این کار خیلی مشکلی نیست. هنگامی که نام کتاب را در اینترنت جستجو می‌کنید، مشخصات کامل کتاب از جمله نام ناشر و نویسندۀ آن بیان می‌شود، حتی می‌توانید به صفحۀ انتشارات مراجعه کرده و در آنجا آدرس ایمیل ناشر را پیدا کنید و برای آن‌ها ایمیل بفرستید. اگر قصد دارید از همان تصویرهای اصلی کتاب برای نسخۀ خود استفاده کنید حتما این موضوع را به ناشر اطلاع دهید؛ آن‌ها شرایط خود برای ترجمه آن اثر را توضیح خواهند داد.

قصد ما این نیست که شما را نصیحت کنیم اما همانطور که احتمالا شما دوست ندارید کسی از زحماتتان سوءاستفاده کند، این حق را به صاحب اثر هم بدهید!

پیدا کردن ناشری که مسئولیت چاپ را به عهده بگیرد!

پس از کسب اجازه از ناشر خارجی، می‌توانید ترجمه اثر مورد نظر را آغاز کنید. پس از ترجمۀ کتاب شاید مهم‌ترین و البته مشکل‌ترین بخش، یافتن ناشری است که حاضر شود چاپ کتاب را به عهده بگیرد. ممکن است در ابتدا و پس از مراجعه به چندین ناشر، همۀ آن‌ها پاسخ منفی به درخواست شما بدهند؛ اما هیچ‌گاه مأیوس نشوید. بهتر است حداقل یک سوم متن ترجمه شدۀ کتاب را در اختیار ناشر قرار دهید.

سعی کنید دلایل قانع‌کننده‌ای برای ناشر شرح دهید که او را متقاعد کند چاپ کتاب شما را به عهده بگیرد. مطمئن باشید در صورتی که مراحل قبلی را به خوبی انجام داده باشید، خصوصاً در صورت انتخاب مناسب کتاب، این مرحله را نیز به راحتی پشت سر می‌گذارید.

فایل نهایی ترجمه را ارسال کنید

حالا وقت آن است که نتیجه کار خود را ارسال کنید؛ فایل کتاب ترجمه شده را آماده کنید و بفرستید. دقت کنید که هر چه متن شما ایرادات نگارشی، تایپی و ترجمه‌ای کمتری داشته باشد، سرعت طی‌کردن مراحل بیشتر می‌شود.

اگر بازخوانی متون خود را با کمی فاصله شروع کنید بهتر است؛ هر چه چشم شما بیشتر به متن عادت کرده باشد، اشتباهات را کمتر می‌بینید! حتی می‌توانید از فردی که به موضوع مسلط است و علم آن را دارد، بخواهید متن شما را بخواند.

مجوزهای لازم برای چاپ و ترجمه یک کتاب

بعد از بررسی تمام موارد و ویرایش کامل متن، وقت آن است که برای دریافت مجوز کتاب اقدام کنید. این کار را معمولا انشارات به عهده می‌گیرد اما بد نیست شما هم مراحل دریافت مجوز کتاب را بدانید.

علاوه بر اخذ مجوز از اداره فرهنگ و ارشاد باید مجوزهای فیپا و شابک را هم برای ترجمه، چاپ و انتشار کتاب داشته باشید. در ادامه به شما می‌گوییم چگونه مجوز چاپ کتاب بگیریم.

اخذ شابک

شابک سیستمی برای شماره‌گذاری کتاب است و به صورت بین‌المللی این شماره‌گذاری انجام می‌شود. شماره شابک شامل 13 رقم است که در گروه‌های مختلف قرار می‌گیرد. این تقسیم‌بندی به دلیل معنی متفاوت شماره‌ها انجام شده است. شماره شابک مانند سند مالکیت عمل کرده و به صورت قانونی قابل پیگیری است.

معمولا انتشارات یک سری از این شماره شابک را از خانۀ کتاب دریافت کرده و به کتاب‌های آمادۀ چاپ اختصاص می‌دهد.

اخد فیپا

فیپا یا فهرست‌نویسی پیش از چاپ، در واقع نوشتن یک فهرست توصیفی برای کتاب است که پیش از انتشار باید انجام شود. این فهرست در صفحۀ شناسنامه یا صفحۀ حقوقی کتاب ثبت می‌شود. در واقع فیپا برای تهیه اطلاعاتی کامل برای شناسایی یک کتاب بر اساس استانداردهای بین‌المللی است.

برای دریافت آن باید فایل نهایی کتاب را به همراه کپی شناسنامه یا کارت ملی مترجم و مشخصات کتاب که شامل تعداد صفحات و کد شابک می‌شود، به سازمان اسناد و کتابخانه ملی فرستاد. دقت کنید که این پروسه ممکن است چند روز طول بکشد.

با طی این دو مرحله مشخصات کتاب شما به صورت رسمی ثبت شده و کسی نمی‌تواند از آن سوءاستفاده کند. این اطلاعات در سایت کتابخانه ملی در دسترس همه است.

مجوز فرهنگ و ارشاد

قدم آخر برای تکمیل مجوزهای شما برای انتشار، دریافت مجوز فرهنگ و ارشاد است. در این مرحله باید سه نسخه از کتابی که طراحی جلد آن هم تکمیل شده است برای اداره فرهنگ و ارشاد فرستاده شود.

اینجاست که کتاب را با شناسنامه مطابقت می‌دهند و متن را از جهات مختلف بررسی می‌کنند؛ در صورتی که متن کتاب از لحاظ اخلاقی، مذهبی، سیاسی و دیگر جوانب مشکلی نداشته باشد، مجوز شما صادر شده و می‌توانید در تیراژ بالا آن را چاپ کنید. این پروسه ممکن است 10 روز تا 4 ماه طول بکشد و به نوع کتاب شما بستگی دارد. دقت کنید که برای دریافت مجوز فرهنگ و ارشاد باید هزینه‌ای که از پیش و سالانه تصویب می‌شود را نیز پرداخت کنید.

ترجمه و چاپ یک کتاب چقدر هزینه دارد؟

اگر به دنبال پاسخ این سوال هستید که هزینه ترجمه یک کتاب چقدر می‌شود، دو حالت وجود دارد: یا یک مترجم هستید و می‌خواهید یک کتاب را ترجمه و چاپ کنید و یا به دنبال سفارش کتاب به یک مترجم هستید.

مترجمینی که می‌خواهند یک کتاب ترجمه و چاپ کنند باید با ناشر قراردادی که همه چیز در آن به صورت شفاف ثبت شده است، امضا کنند. مترجم می‌تواند تمام هزینۀ کار را خودش پرداخت کند و بعد از انتشار از فروش آن سود ببرد؛ در حالت دوم تمام هزینۀ چاپ بر عهده ناشر بوده و پس از نشر هم سودی به مترجم تعلق نمی‌گیرد.

اگر کسی قصد سفارش یک کتاب برای ترجمه داشته باشد وضعیت کمی فرق می‌کند. هزینه ترجمه کتاب با توجه به موضوع متن آن، سطح کیفیت موردنظر فرد و زبان مبدا و مقصد متفاوت است. برای آشنایی بیشتر با قیمت‌های ترجمه می‌توانید به صفحۀ لیست قیمت ترجمه در ترنسیس رجوع کنید.

از دیگر عوامل مؤثر در قیمت چاپ یک کتاب موارد زیر است:

• جنس کاغذ
• قطع کتاب
• تعداد تیراژ
• طراحی جلد
• مجوزهای کتاب
• دستمزد انتشارات: مانند هزینۀ ویراستاری و …

نکاتی مفید در این باب

دقت کنید که لحن ترجمه را برای مخاطب در نظر بگیرید. خود را جای مخاطبی فرض کنید که قرار است کتاب شما را بخواند. علاوه بر این، باید فرهنگ جامعه‌ی مبدأ را نیز در نظر داشته باشید. گاهی برخی کلمات یا عبارت‌ها در زبان مقصد وجود دارند که برای مخاطبان کتاب ملموس و قابل درک نیستند. سعی کنید بهترین معادل‌ها را بر اساس معیارهای فرهنگی جایگزین کنید.

اگر کتاب کودک ترجمه می‌کنید، لحن کودکانه را در تمام متن رعایت کنید. واضح است که عبارت‌های یک کتاب علمی،  یک رمان یا یک داستانی خیالی باهم متفاوت هستند. حتما نام تصویرگر اصلی کتاب را (در صورتی که از تصاویر اصلی استفاده می کنید) در کنار نام نویسنده، روی جلد کتاب بنویسید.

گاهی اوقات قراردادن معادل‌هایی برای واژه‌های زبان مقصد، باعث می‌شود که نتوانید موضوع اصلی را به خوبی بیان کنید. سعی کنید از متن اصلی فاصله نگیرید و اصل امانت‌داری را در ترجمه رعایت کنید. گاهی معادل‌سازی بیش از اندازه، باعث می‌شود به حدی از متن اصلی فاصله بگیرید که موضوع به کلی تغییر کند.

ترجمه کتاب در ترنسیس

یکی از نقاط قوت ترنسیس در اختیار داشتن بهترین مترجم‌ها در تمامی زمینه‌ها است که قادر به ترجمه انواع کتاب‌ها هستند. ما تاکنون کتاب‌های زیادی ترجمه کرده‌ایم و شما می‌توانید با خیال راحت سفارش ترجمه کتاب خود را به ترنسیس بسپارید.

اگر در زمینه‌های دیگر مثل ترجمه مقاله، ترجمه تخصصی متن، ترجمه انگیزه نامه و یا ترجمه فیلم به کمک نیاز داشتید، ترنسیس را فراموش نکنید.